Agricultura

Castellano

El papel de la mujer en la agricultura, la trilla, el escardado y otras labores agrícolas.

A lo largo de estos siglos la mujer en Navarra ha desempeñado un papel fundamental en la agricultura, una labor que a menudo ha sido invisibilizada y no reconocida a pesar de su enorme importancia en la vida rural. Las mujeres eran el pilar de las actividades agrícolas, participando activamente en cada etapa del proceso, desde la roturación de las tierras hasta la recolección de las cosechas, trabajando codo a codo con los hombres y llevando a cabo tareas esenciales para la supervivencia de sus familias y comunidades.

En la roturación de las tierras, las mujeres asistían a los hombres en el manejo de los animales de tiro, ayudaban en la preparación la tierra para la siembra así como en la siembra de las semillas con precisión y cuidado. La eliminación de malas hierbas o escarda era otra tarea crucial que recaía en gran medida sobre ellas según el reparto de tareas. Armadas con azadas, recorrían los campos bajo el sol abrasador para asegurarse de que las plantas cultivadas tuvieran espacio para crecer fuertes y sanas. Durante la siega, las mujeres participaban en la siega de las espigas, trabajando largas jornadas para cortar el cereal y transportarlo a las eras para la trilla.

La trilla, una de las labores agrícolas más emblemáticas, también tenía a las mujeres como protagonistas. Ellas colaboraban en el manejo de los trillos arrastrados por animales, aventaban la mies para separar el grano de la paja, y recogían el grano para su almacenamiento y posterior transporte a los graneros. Además, la paja resultante se guardaba cuidadosamente en los pajares, ya que serviría como cama para el ganado en los corrales, una tarea en la que también colaboraban las mujeres. Este trabajo era agotador y exigente, pero vital para asegurar el éxito de las cosechas y, por ende, la seguridad alimentaria de las familias.

En las zonas de regadío, las mujeres también jugaban un papel central. Eran ellas quienes en muchos casos preparaban la tierra para la plantación de cultivos en Abárzuza muy típicos como patatas y alubias, escardaban las plantas para eliminar las malas hierbas, se encargaban del riego y finalmente recogían los frutos de su trabajo.

Euskera

Emakumearen papera nekazaritzan, gari-jotzean, jorraketan eta bestelako nekazaritza-lanetan.

Nafarroan, mendeetan zehar, emakumeak funtsezko papera izan du nekazaritzan. Landa-bizitzan izugarrizko garrantzia izan duen arren, haien lana askotan ikusezina izan da eta ez da aintzat hartu. Emakumeak ziren nekazaritza jardueren euskarria, prozesuaren etapa bakoitzean aktiboki parte hartzen zuten, lurren luberritzetik uztak bildu arte, gizonekin batera lan egiten zuten eta beren familien eta komunitatearen biziraupenerako ezinbesteko lanak egiten zituzten.

Lurrak luberritzerakoan, emakumeek gizonak laguntzen zituzten lor-abereak gidatzen, ereiterako lurra prestatzen eta haziak zehaztasunez eta arretaz ereiten. Belar txarrak edo jorra kentzea beste eginkizun erabakigarria zen eta, neurri handi batean, zereginen banaketaren arabera, emakumeei zegokien. Aitzurrez armaturik, eguzki kiskalgarriaren pean, zelaiak zeharkatzen zituzten landareek sendo eta osasuntsu hazteko adina leku zutela bermatzeko. Ebaketan, emakumeek galburu-ebaketan parte hartzen zuten, eta egun luzeak ematen zituzten zereala mozten eta larrainera eramaten gari-jotzerako.

Gari-jotzeak ere, nekazaritza-lan enblematikoenetako batek, emakumeak zituen protagonista. Emakumeek animaliek tiratutako trailuak maneiatzen laguntzen zuten, uzta haizeratzen zuten alea lastotik bereizteko eta alea biltzen zuten, biltegiratzeko eta, ondoren, aletegira eramateko. Bestalde, gainerako lastoa kontu handiz lastategietan gordetzen zuten, ukuiluetan abereentzako ohe gisa erabiltzen baitzuten; lan horretan ere, emakumeek parte hartzen zuten. Lan hori nekagarria eta gogorra zen, baina ezinbestekoa uztaren arrakastarako eta, hortaz, familien elikadura-segurtasuna bermatzeko.

Ureztatze-saletan ere, emakumeek rol nagusia jokatzen zuten. Askotan haiek prestatzen zuten lurra Abartzuzan ohiko laboreak landatzeko, hala nola patatak eta babarrunak, landareak jorratzen zituzten belar txarrak kentzeko, ureztaketaz arduratzen ziren eta, azkenik, haien lanaren uzta jasotzen zuten.

Emakume horiek nekazaritzan, gari-jotzean, jorraketan eta bestelako nekazaritza-lanetan egiten zuten lana gizonak laguntzea baino askoz gehiago zen: ahalduntzearen eta erresistentziaren erakusgarri zen. Erregistro historikoetan ahaztuta egon arren eta aitorpen formalik jaso ez arren, emakume horiek izan ziren Nafarroako landa-bizitzaren benetako protagonistak, beren lanari esker komunitateen ehun ekonomiko eta sozialari eutsi baitzioten.

Gogoratu Emakumeen memoria bideko
puntu batean zaudela.

Puntu bakoitzean
Irantzuko lurren historian  eta kulturan
emakumeek izan zuten garrantzia azaltzen dizugu.

Bide hau Irantzuko lurretan dago.
Irantzuko lurrak Nafarroako zonalde bat da.

Nafarroako mapa honetan
horiz ikus dezakezu
Tierras de Iranzu eremua.